Een wandeling door Baflo en Rasquert

De Laurentiuskerk is genoemd naar de heilige Sint Laurentius van Rome, die leefde in de 3e eeuw in Rome tijdens de christenvervolgingen. Waarschijnlijk is er hier al een kerk gesticht in de tijd van de zendeling Liudger in de 8e eeuw. De huidige kerk dateert van ongeveer 1100 en was van tufsteen. In de 13e eeuw werd de kerk uitgebreid, waarbij stenen werden gebruikt. Agricola heeft deze kerk zeker gekend en vaak bezocht. Lees meer over de Laurentiuskerk.

Dit beeld is in 1982 gemaakt door de kunstenaar Jan Steen, die in Den Andel woonde. Steen baseerde zich op de bekende afbeeldingen van Agricola, die allemaal van ver na zijn dood dateren. Wel is er een beschrijving van zijn uiterlijk door een van zijn vrienden: “een breed voorhoofd, kastanjebruin haar, een vooruitstekende neus, een vriendelijke en open blik”. Men zegt dat op de plek tegenover het beeld zijn geboortehuis stond. Dat is onjuist: zijn geboorteplek is onbekend, maar zal zeker ergens in de buurt van de kerk zijn geweest.

Ter gelegenheid van de 500e sterfdag van Agricola in 1985 werd een kunstwerk geplaatst bij de entree van het dorp. De maker is Peter Stein. Het werk verbeeldt volgens de kunstenaar de levensreis die Agricola vanuit Baflo begon. Stap eens in zijn voetstappen en stel u voor dat u te voet de wereld in trekt, naar universiteiten, hoven van keizers, bisschoppen en de paus in Rome.

In de 14e eeuw lagen er rond Baflo en Rasquert boerenhoeven die in het bezit waren van de kerk en de rijke hoofdelingen die de steenhuizen bewoonden. De jonge Agricola, toen nog Roelof Huesman genoemd, groeide hier op met zijn (half)broertjes en dorps- genootjes. Hij zwierf graag buiten het dorp rond. “Bij de herders van kudden placht hij mee te gaan de velden in met doedelzakblazers, totdat de honger hem dwong zijn huis weer op te zoeken. In de kerken bewonderde hij de instrumenten en schilderingen. Van de bast van wilgentakken maakte hij panfluiten. Als jongen leerde hij te paard zittend over brede sloten springen.”

Vanaf deze plek is goed te zien dat Baflo en Rasquert tweelingdorpen zijn. De Laurentiuskerk geeft Baflo zijn kenmerkende aanzicht. De andere kerktoren is van de Immanuelkerk uit 1877. Tussen beide dorpen liep een kerkpad. Als kind zal Agricola zeker ook kerken in de omgeving hebben gekend. In de verte zijn de torenspits van Saaksumhuizen en de toren van Eenrum te zien. Op hooguit een uurtje wandelen kwam hij bij de romaanse kerkjes van Den Andel, Breede, Warffum, Obergum en Winsum die allemaal uit de 12e/13e eeuw dateren.

De middeleeuwse stratenstructuur van de wierde Rasquert is goed bewaard gebleven. Dwaal wat rond en u ervaart hoe de jonge Agricola hier heeft gelopen tussen huizen van leem en hout. Opvallend is dat Rasquert geen eigen kerk heeft gehad. De bewoners liepen naar Baflo voor de dienst. Waar Baflo een belangrijk kerkdorp was, woonden hier de rijke landeigenaren. Er waren meerdere steenhuizen en borgen.

Dit wandelpad volgt de contouren van de rondweg van de wierde Rasquert. Ongeveer de helft van de wierde is in het begin van de 20e eeuw afgegraven. Daarbij bleef een kleine boerderij, ’t Olhof, op een eilandje behouden. Nu is hier de ijsbaan van het dorp.

Vanaf hier heeft u goed zicht op de afgegraven wierde. Hier stond ooit de borg Aylkemaheerd, later vervangen door de borg Mathenesse. Ook die borg werd verkocht en afgebroken. Bij de afgravingen vanaf pakweg 1900 tot in de jaren 30 zijn veel archeologische vondsten gedaan die bewaard zijn gebleven. Er zijn o.a. een vroegmiddeleeuws grafveld en ook oudere vondsten vanaf de 2de eeuw voor Christus aangetroffen.

Een mooi wandelpad over het spoor leidt naar Swientil, een brug over de Andelstermaar. In Agricola’s tijd was hier al een brug, de “Meyama-swynen=brugge”. Een maar is een natuurlijke waterweg. Hier is de kruising van de Andelstermaar naar Den Andel en de Rasquerdermaar van Onderdendam naar Baflo. In de 14e eeuw was er ook een maar naar Winsum, maar die is verdwenen. Wanneer u terugloopt naar de spoorwegovergang heeft u een mooi uitzicht over Baflo.

U loopt nu weer richting het dorp, dit is de Inn- en Kniphuisenlaan. Links is het terrein waar in Agricola’s tijd de Meymaborg stond. Die was gebouwd in 1420/1430 en was het eigendom van de invloedrijke familie Meyma. Agricola kende borgvrouwe Eelste Meyma, hij schreef een rouwdicht bij haar overlijden in 1467. “Zij was rijk aan bezit, had een huis, verheven door trotse muren, omvangrijke grond vele jukken groot.” De diepe sloten vormen de oude grachten rond de borg. De gebouwen zijn in de loop van de 18e eeuw afgebroken. Rechts is nu de boerderij Meyma. De schuren dateren uit het begin van de 19e eeuw, het woonhuis uit 1924. Voordien stond er een oudere boerderij die bij de borg hoorde. U slaat linksaf de Meijmaweg in en ziet dan de fraaie burgemeesterwoning uit 1868.

Volg de Meijmaweg, de Willem de Zwijgerstraat en de Laurentiusstraat tot de kerktoren. De romaanse Laurentiustoren staat los van de kerk. Het oudste gedeelte, met gewelf, dateert uit de 13e eeuw. Zo heeft Agricola de toren gezien. In de 16e eeuw is het bovenste gedeelte toegevoegd. De toren kan bezichtigd en beklommen worden. Binnenin is een oud cachot (cel).

In Proef Lokaal Bakkerij Rutgers aan de Heerestraat 22 kunt u terecht in de kovviehouk voor een kopje koffie of thee met Agricolakoek. Voor meer informatie over deze bijzondere bakkerij: www.proeflokaalbakkerijrutgers.nl.